GABA

Synoniem: 

Gamma-aminoboterzuur

Acide Gamma-Aminobutyrique

Ácido Gama-Aminobutríco

Beta-Phenyl-Gamma-Aminobutyric Acid

Gamma Amino Butyric Acid

Beschrijving

GABA, ofwel Gamma-aminoboterzuur is een belangrijke neurotransmitter met een inhiberende (remmende) functie in het centraal zenuwstelsel. Neurotransmitters maken het mogelijk om communicatie tussen de verschillende neuronen tot stand te brengen via de boodschapperstoffen. GABA is tevens een niet essentieel aminozuur. Er zijn stimulerende (exiterende) en remmende (inhiberende) neurotransmitters en deze twee houden elkaar in balans. Wanneer er een overactiviteit in de neuronen ontstaat zal GABA die een inhiberende activiteit heeft deze overactiviteit remmen. Hierdoor werkt GABA als een natuurlijke rustgever, remt het de zenuwimpulsen en heeft GABA een stress regulerende activiteit.

Bepaalde factoren zoals stress, verkeerde voeding of voedingstekorten of gebruik van medicijnen, alcohol en drugs beïnvloeden de hoeveelheid neurotransmitters. GABA zit o.a. in de natuurlijke voedselbronnen zoals (blad) groenten, soja- en tuinbonen, noten, zaden, tomaten en eieren.

Werking

GABA wordt veelal gebruikt voor het verminderen van angst, het verbeteren van de gemoedstoestand, verminderen van het Pre Menstrueel Syndroom (PMS) en bij het behandelen van ADHD. GABA wordt ook ingezet bij andere neuropsychiatrische aandoeningen zoals stress, epilepsie en slaapstoornissen. Het wordt ook gebruikt voor spieropbouw, vetverbranding, het stabiliseren van de bloeddruk en verminderen van pijn.

Het innemen van GABA via het mondslijmvlies heeft een directe werking op het verhogen van het welbehagen, vermindering bij pijn bij verwonding, verhogen van conditie bij inspanning, verlagen van lichaamsvet en het verminderen van lichaamsgewicht.

Eigenschappen

GABA is de belangrijkste remmende neurotransmitter in het Centrale Zenuwstelsel. Het wordt gesynthetiseerd in de hersenen door de decarboxylatie van glutamaat (1, 2). Bij gezonde mensen veroorzaakte een dosis van 5 tot 10 gram GABA een verhoging van C-peptide, insuline en glucagon, terwijl het glucose gehalte in het bloed hetzelfde bleef (3). GABA wordt onder invloed van het enzym glutamaatdecarboxylase (GAD), met als co-factor pyridoxaal-5-fosfaat (actieve vitamine B6), gesynthetiseerd uit glutaminezuur. Het komt in relatief hoge concentraties voor in het CZS ( Centraal zenuwstelsel) verspreid over een groot deel van de hersenen. GABA heeft anticonvulsieve, sedatieve en angstverminderde effecten op cellulair niveau (1, 2). Via de receptoren GABA a en de GABA b worden de meeste effecten gegenereerd. GABA remt als inhiberende neurotransmitter de excitatoire activiteit van de neurotransmitter glutamaat. Hierdoor kunnen neurologische en psychiatrische aandoeningen worden voorkomen. Bij een onderzoek bij gezonde vrijwilligers werd bij een dosis van 5 gram GABA een verhoging gezien van het HGH ( Humaan groei hormoon), terwijl langdurig gebruik van 18 gram GABA per dag een verlaging liet zien (4).

Hersen-bloedbarrière

GABA kan de hersen-bloedbarrière moeilijk passeren maar toch wordt GABA erg vaak ingezet met positieve resultaten. Met name bij stress gerelateerde klachten waaronder ook slaap- en angststoornissen. Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat wanneer er voldoende GABA perifeer aanwezig is, dit de werking en effectiviteit van GABA positief beïnvloed in het CZS. Een andere mogelijkheid is dat GABA wél voor een deel de hersen-bloedbarrière kan passeren. Inname via het mondslijmvlies, zgn. Sublinguaal heeft de voorkeur.

Indicaties:

Stress

Er bestaat klinisch bewijs dat het innemen van 250 mg GABA sublinguaal (laten smelten onder de tong) de spanning, angst, verwarring en depressie bij stressvolle mensen afneemt (5, 6). Stress gerelateerde symptomen zoals hoofdpijn, concentratieproblemen, geïrriteerdheid, piekeren, slecht in slaap kunnen komen door drukke gedachten, hyperactiviteit, e.d. kunnen ontstaan door onvoldoende werking van GABA in de hersenen. Hierdoor ontstaat er een overactiviteit van glutamaat. Bij sublinguale inname wordt deze overactiviteit geremd waardoor er een kalmerend en ontspannend effect optreed. In verschillende studies is dit ook aangetoond aan de hand van specifieke hersengolven. De stressbestendigheid neemt toe bij stress gevoelige mensen.

Angst

Beschrijving: 

Angst is een fysiologische toestand die gekenmerkt wordt door emoties, spanning en onrust. Angst kent verschillende gradaties. Voorbeelden van mildere vormen zijn: ‘je niet op je gemak voelen’, faalangst en examenvrees. De ernstigere vormen zijn paniekstoornissen, fobieën, obsessies en post-traumatisch stress syndroom. Angst kan ook het gevolg zijn van andere aandoeningen zoals het chronisch vermoeidheidssyndroom, hart- en vaatziekten. Er bestaan diverse vormen van angst. Angst voor korte tijd zoals bij onweer, angst als paniekaanval, angst in de vorm van een obsessieve-compulsieve stoornis maar ook angst in de vorm van een fobie. Vaak is er een tekort aan GABA (Gamma Amino Boterzuur).

Verschijnselen: 

Hevige angst gaat vaak gepaard met lichamelijke verschijnselen als een verhoogde hartslag en bloeddruk, hartkloppingen, duizeligheid, droge mond, pijn in de borst, zweten, misselijkheid, kortademigheid en hoofdpijn. Vaak is er een verhoogde productie van adrenaline in het bloed. Soms kan angst een symptoom zijn van stress.

Voedingsadviezen: 

Neem voeding rijk aan omega 3 vetzuren of vette vis. Vermijd voeding met geraffineerde suiker en matig het nuttigen van vlees.

Opmerkingen: 

Neurotransmitters zijn stofjes die in de hersenen boodschappen kunnen overbrengen door aan te grijpen op een receptor. Een drietal neurotransmittersystemen, te weten die voor GABA (gamma-aminoboterzuur), serotonine en glutamaat spelen een belangrijke rol bij angst. Deze systemen zijn complex; ze hebben een "direct" effect, ze beïnvloeden elkaar, en ook nog andere neurotransmittersystemen. Benzodiazepines, de meest gebruikte angstdempende middelen, versterken de werking van het van nature aanwezige GABA, doordat zij aangrijpen op de GABA-A-receptor.

Depressie

Beschrijving: 

Depressie is een psychische stoornis waarbij de persoon gedurende een periode een neerslachtige stemming ervaart en/of een verlies van interesse en plezier in de dagelijkse activiteiten. Naast deze twee hoofdsymptomen kunnen de volgende symptomen voorkomen; gewichtsverlies of –toename, niet kunnen slapen of juist te veel slapen, een gespannen en rusteloze houding of juist een geremde houding, vermoeidheid en verlies van energie, gevoelens van waardeloosheid en schuld, moeite met de concentratie en het niet kunnen nemen van beslissingen en gedachten aan de dood en aan zelfdoding. In het normale spraakgebruik wordt de term 'depressief' vrij snel gebruikt voor een toestand waarin iemand in een dip zit. Wanneer de symptomen minder sterk aanwezig zijn, maar een persoon gedurende twee jaar deze klachten ervaart, kan er sprake zijn van een dysthyme stoornis. Als een persoon naast deze depressieve klachten periodes ervaart waarin de stemming juist extreem positief en/of prikkelbaar is, weinig slaapt en een sterke toename van energie ervaart, is er mogelijk sprake van een bipolaire stoornis (voorheen bekend als manische depressie). Men spreekt echter pas van klinische depressie wanneer aan een uitgebreid aantal criteria wordt voldaan. Deze zijn vastgelegd diagnostische handboeken. 

Er zijn verschillende soorten depressies:

  • Unipolaire depressie. Een lange periode waarin de stemming voortdurend somber en neerslachtig is.
  • Bipolaire depressie. Manische depressief wil zeggen periodiek wisselend van somber tot manisch.
  • Postnatale depressie. De depressie treedt op na de bevalling en lijkt op de unipolaire depressie.
  • Winterdepressie. Klachten zoals somberheid, prikkelbaarheid en vermoeidheid treden op gedurende de wintermaanden.
  • Chronische depressie. Milde vorm dat langer dan 2 jaar duurt. Periodes wisselen af met soms klachten over eetgedrag, vermoeidheid, slaapprobleem, concentratiestoornis. De oorzaak van deze vorm is niet eenduidig.

Fibromyalgie

  • Beschrijving: 
  • Fibromyalgie is een syndroom dat betrekking heeft op vezel, spiervezel, zenuwvezel (fibro) en spierziekte (myalgie). Het wordt gekarakteriseerd door spierpijn en drukpijnlijke punten verspreid over het lichaam. Het syndroom gaat vaak gepaard met verschillende algemene klachten zoals slaapstoornissen, moeheid, spierstijfheid en soms hoofdpijn. Een combinatie met het chronische vermoeidheidssyndroom komt regelmatig voor. De ervaringen in de praktijk laat zien dat bij patiënten met fibromyalgie ook botontkalking een serieus probleem vormt. Er worden vaak anti-depressiva of andere medicijnen voorgeschreven. Fibromyalgie komt voornamelijk voor bij vrouwen tussen de dertig en vijftig jaar. Frustratiestress kan een belangrijke factor zijn in het ontstaan van fibromyalgie. Lange periodes van stress verzwakken ons immuunsysteem en het autonome zenuwstelsel. Pijn is vaak de oorzaak dat iemand minder actief wordt, en dat op zichzelf kan weer leiden tot meer stress en angstgevoelens en zelfs tot depressies. Die stress draagt ertoe bij dat de serotonine in de hersenen uitgeput raakt. Hierdoor wordt de pijn die men voelt weer heviger. Dan begint de kringloop opnieuw. Zo’n negentig procent van de fibromyalgiepatiënten heeft een slaapprobleem. Het streven naar een goede nachtrust is prioriteit bij de behandeling van fibromyalgie aangezien in de diepe REM slaap de herstelfase plaatsvindt onder aanvoering van het HGH hormoon.( Humaan Groeihormoon )
  •  
  • Behandelprincipes
  • Het behandelprincipe moet erop gericht zijn dat een goede nachtrust wordt bereikt, allergieën worden vastgesteld en de voeding daarop wordt aangepast, een gezonde spijsvertering wordt hersteld, een evenwichtige zuur/base verhouding en het immuunsysteem wordt verbeterd.
  •  
  • Verschijnselen: 
  • Pijn in spieren en gewrichten, slaapproblemen, soms wisselende stemmingen.

Ziekte van Cushing

Er bestaat klinisch bewijs dat het nemen van GABA met een dosering van dagelijks 1 tot 3 gram gedurende een maand het Adrenocorticotropic Hormoon.(ACTH) hormoon in het bloedplasma vermindert 60 minuten na inname, net zoals cortisol en ACTH levels tot 2 dagen na het stoppen met toedienen van GABA (7).

Pre Menstrueel Syndroom

Synoniem: 

PMS

Beschrijving: 

Het premenstrueel syndroom (PMS) is een groep klachten of symptomen die vlak voor de menstruatie kan optreden. De belangrijkste PMS klachten zijn huilbuien (zonder depressieve gevoelens), hartkloppingen, duizeligheid, opgezwollen borsten of buik, hoofdpijn, strakke huid, constipatie, vermoeidheid en soms buikpijn en krampen. Vrouwen kunnen ook op psychisch vlak last hebben van angst- en/of depressieve gevoelens, nervositeit, prikkelbaarheid of een kort lontje. Zo’n 4% van de vrouwen tussen de 16 en 40 jaar heeft regelmatig last van P.M.S.  Het syndroom hoeft niet gedurende de gehele vruchtbare periode te bestaan: het is ook mogelijk dat het ontstaat na het dertigste levensjaar of na het krijgen van kinderen.

Opmerkingen: 

Er wordt veronderstelt dat de oorzaak van PMS te maken kan hebben met de progesteronspiegel in de tweede week na de menstruatie. Een tekort aan B6 en magnesium geeft aanleiding voor PMS klachten. Onlangs werd de neurotransmitter serotonine een van de stoffen die signalen overbrengen tussen bepaalde hersencellen, aan het lijstje toegevoegd.

Slaapstoornissen

Synoniem: 

Insommnia

Beschrijving: 

Het onvermogen om in slaap te komen of door te slapen noemen wij insomnia. Er zijn veel verschillende oorzaken. Een storing in de hormoonhuishouding kan ontstaan door een verstoring in het circadiaanse ritme. En andersom een verstoring in de hormoonhuishouding kan een verstoring in het circadiaanse ritme veroorzaken. Het circadiaanse ritme is het dag- en nachtritme van mens en dier. Maar ook rusteloze benen, slaapapneu, pijn, jeuk of depressie kunnen een storing in de slaap geven. Een goede slaap is enorm belangrijk voor het herstel van spier- zenuw- en hersenweefsel.

Verschijnselen: 

Problemen met inslapen, doorslapen of met het komen in de diepe (REM) slaap

Wagenziek

Klinisch onderzoek heeft aangetoond dat GABA met een dosering van 500 mg wagenziek voorkomen kan worden en bij eenzelfde dosis 3 x daags wagenziek doet verminderen in vergelijking met een placebo. GABA vermindert ook de bij wagenziek aanwezige symptomen zoals rillingen, koud zweet en bleekheid in vergelijking met een placebo (8).

Hoge Bloeddruk

Klinisch onderzoek laat zien dat gebruik van GABA in combinatie met Chlorella twee maal daags 250 mg gedurende 12 weken zowel de systolische druk als de diastolische druk verlaagt (9). Een ander klinisch onderzoek laat dezelfde resultaten zien met een inname van een combinatie GABA met gefermenteerde melk 100 ml (FMG) ook gedurende 12 weken (10).

Epilepsie

Uit onderzoek blijkt dat met een combinatie van phosphatidylserine met een dosis van 500 mg in combinatie met GABA met een dosis van 2500-3000 mg gedurende 3-8 maanden de frequentie van aanvallen vermindert bij patiënten met afwezigheid en partiële aanvallen in vergelijking met de uitgangswaarde (11). Het GABA systeem speelt een sleutelrol bij het wel of niet ontstaan van epileptische aanvallen. Door een verminderde functie van het GABA systeem ontstaat een overactiviteit van de excitatoire neurotransmitter waardoor epileptische aanvallen kunnen ontstaan. Bij een groot deel van de epilepsiepatiënten worden antilichamen gevormd tegen het enzym GAD. Bij onvoldoende aanmaak van GAD wordt de GABA concentratie te laag en is de vicieuze cirkel rond. Anti-epileptica medicijnen zijn gebaseerd op het verbeteren van de GABA werking op de hersenen. Suppletie met GABA (sublinguaal) kan het aantal epileptische aanvallen verminderen. Rekening moet hierbij worden gehouden met de dosering want er zijn ook nog tegenstrijdige onderzoeksresultaten en is het werkingsmechanisme van GABA in relatie tot epilepsie nog niet helemaal bekend (12).

Chronische bronchitis

Klinisch onderzoek toont aan dat inname van GABA met een dagelijkse dosering van 1500 mg gedurende 18 tot 20 dagen in combinatie met gebruikelijke bronchitis behandeling bij acute benauwdheid er een verlenging van herstel optrad met een verlenging van bronchitis vrije periode in vergelijking met de gebruikelijke behandeling alleen (13).

ADHD

Klinische onderzoek toont aan dat bij kinderen met ADHD tussen 7 en 10 jaar met het gebruik van GABA gedurende 2 maanden een verbetering teweeg brengt op het gebied van leren, aandacht, geheugen en psychische en sociale vaardigheden (14, 15, 16).

Sport

De afgifte van het groeihormoon HGH kan worden gestimuleerd door de inname van GABA. Vooral onder sporters heeft dit positieve effecten met spiermassa voor de krachtsport. Vlak voor een training kan GABA gebruikt worden om de concentratie van het groeihormoon HGH te stimuleren voor het doen toenemen van de spiermassa.

Contra-indicaties

Bij aandoeningen van het maagdarmstelsel kan een GABA tekort ontstaan. Eerst het herstel van deze darmaandoening wordt aangeraden alvorens GABA te gebruiken. Wanneer men overgevoelig is voor GABA wordt dit ook ontraden. Bij het gebruik van alle middelen die ingrijpen op de GABA agonisten zoals benzodiazepinen, barbituraten, antidepressiva, alcohol en met GABA verrijkte voeding is het aan te raden om voorzichtig te zijn met GABA en niet gelijktijdig te gebruiken. Voorzichtigheid is tevens geboden bij middelen die het risico op bloedingen kunnen verhogen, zoals anticoagulantia en Ginkgo biloba. Voor alle eventuele andere interacties kunt u contact opnemen met een deskundige zoals apothekers of orthomoleculaire arts/therapeut.

Bijwerkingen

Van GABA zijn geen noemenswaardige bijwerkingen bekend. In een enkel geval kunnen kortdurend tintelingen ontstaan. Van bijwerkingen na langdurig gebruik in hoge doseringen is geen wetenschappelijke informatie bekend. De toepassing van hoge concentraties (5 -10 gram), zoals eventueel in de krachtsport, kan van invloed zijn op de endogene pancreasfunctie.

Interacties met kruiden

GABA kan de bloeddruk verlagen bij mensen met een verhoogde bloeddruk. Hierdoor kan theoretisch een interactie ontstaan met kruiden die de bloeddruk verlagen met een gevaar op een te lage bloeddruk (10). Enige voorzichtigheid met cacao, alfa-linoleenzuur, psyllium en levertraanolie.

Interacties met medicijnen

GABA kan de bloeddruk verlagen en kan het risico op een onderdruk verhogen als het samen wordt ingenomen met medicijnen die de bloeddruk verlagen zoals captopril (Capoten), enalapril (Vasotec), losartan (Cozaar), valsartan (Diovan), diltiazem (Cardizem), amlodipine (Norvasc), hydrochlorothiazide (HydroDiuril), furosemide (Lasix) (10).

Veiligheid

GABA kan veilig genomen worden mits de dosering goed is en niet al te langdurig gebruikt wordt. Vele studies duurde 12 weken en toonden de veiligheid aan (5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19). Er zijn onvoldoende onderzoeken bij zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven om de veiligheid vast te stellen: vermijd het gebruik.

Dosering

De aanbevolen dagelijkse dosering voor volwassenen is:

  • Voor algemeen gebruik: maximaal 500 mg (sublinguaal)
  • Bij stress- en angststoornissen: maximaal 750 mg verdeeld over 3 x daags onder de tong laten smelten
  • Bij slaapstoornissen: 100 - 1000 mg voor het slapen.
  • Bij groeihormoonstimulatie: 500 mg (sublinguaal), of 3 gram (in kauwtabletten) vlak voor de training.

GABA is essentieel in het tot rust brengen en reguleren van de HPA-as.( Hypofyse-Hypothalamus-Bijnier as) Naast suppletie, dat als quick win een uitkomst kan bieden, is het oplossen van de ultieme oorzaak van het tekort aan GABA noodzakelijk om de HPA-as weer goed te laten functioneren. Daarbij is aandacht voor het oplossen van eventueel bestaande neuro-inflammatie middels leefstijlinterventies, het reguleren van de citroenzuurcyclus middels beweging en gerichte voeding en suppletie en herstel van het microbioom met voeding en pre- en probiotica, onontbeerlijk.

Referenties:

1.        Crowley, Tadhg, et.al. ,2016,  Inhibiting Neuroinflammation: The Role and Therapeutic Potential of GABA in Neuro-Immune Interactions; Brain, Behavior, and Immunity 54 (mei 2016): 260–77. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2016.02.001.

2.        Guerriero, Réjean M. et.al., 2015, Glutamate and GABA Imbalance Following Traumatic Brain Injury; Current Neurology and Neuroscience Reports 15, nr. 5 (mei 2015): 27. https://doi.org/10.1007/s11910-015-0545-1.

3.        Heberden, C. (2016). Modulating adult neurogenesis through dietary interventions. Nutrition Research Reviews, 29(2), 163-171. doi:10.1017/S0954422416000081

4.        Liddelow, Shane et.al., 2017,  Neurotoxic Reactive Astrocytes Are Induced by Activated Microglia; Nature 541, nr. 7638 (januari 2017): 481–87. https://doi.org/10.1038/nature21029.

5.        Mei, Xin, et.al., 2016, Dual Mechanisms Regulating Glutamate Decarboxylases and Accumulation of Gamma-Aminobutyric Acid in Tea (Camellia Sinensis) Leaves Exposed to Multiple Stresses; Scientific Reports 6, nr. 1 (juli 2016): 23685. https://doi.org/10.1038/srep23685.

6.        Mendelev, Natalia, et.al., 2012, Selenite Stimulates Mitochondrial Biogenesis Signaling and Enhances Mitochondrial Functional Performance in Murine Hippocampal Neuronal Cells; Onder redactie van Paul A. Cobine. PLoS ONE 7, nr. 10 (22 oktober 2012): e47910. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0047910.

7.        Neal, Matthew&Jason R. Richardson, 2018, Epigenetic Regulation of Astrocyte Function in Neuroinflammation and Neurodegeneration;  Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Basis of Disease 1864, nr. 2 (februari 2018): 432–43. https://doi.org/10.1016/j.bbadis.2017.11.004.

8.        Ngo, Dai-Hung&Thanh Sang Vo, 2019, An Updated Review on Pharmaceutical Properties of Gamma-Aminobutyric Acid;  Molecules 24, nr. 15 (24 juli 2019): 2678. https://doi.org/10.3390/molecules24152678.

9.        Sherwin, Eoin et.al., 2018, Recent Developments in Understanding the Role of the Gut Microbiota in Brain Health and Disease: The Gut Microbiota in Brain Health and Disease; Annals of the New York Academy of Sciences 1420, nr. 1 (mei 2018): 5–25. https://doi.org/10.1111/nyas.13416.

10.     Shi, Z., Ren, H., Huang, Z. et al. Fish Oil Prevents Lipopolysaccharide-Induced Depressive-Like Behavior by Inhibiting Neuroinflammation. Mol Neurobiol 54, 7327–7334 (2017). https://doi.org/10.1007/s12035-016-0212-9

11.     Stanhope Kimber L, Valentina Medici, Andrew A Bremer, Vivien Lee, Hazel D Lam, Marinelle V Nunez, Guoxia X Chen, Nancy L Keim, Peter J Havel, A dose-response study of consuming high-fructose corn syrup–sweetened beverages on lipid/lipoprotein risk factors for cardiovascular disease in young adults, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 101, Issue 6, June 2015, Pages 1144–1154, https://doi.org/10.3945/ajcn.114.100461

12.     Teng Kim-Tiu, Chee-Yan Chang, M.S. Kanthimathi, Alexander Tong Boon Tan, Kalanithi Nesaretnam, Effects of amount and type of dietary fats on postprandial lipemia and thrombogenic markers in individuals with metabolic syndrome, Atherosclerosis, Volume 242, Issue 1, 2015, Pages 281-287

13.   Vors Cécile, Gaëlle Pineau, Jocelyne Drai, Emmanuelle Meugnier, Sandra Pesenti, Martine Laville, Fabienne Laugerette, Corinne Malpuech-Brugère, Hubert Vidal, Marie-Caroline Michalski, Postprandial Endotoxemia Linked With Chylomicrons and Lipopolysaccharides Handling in Obese Versus Lean Men: A Lipid Dose-Effect Trial, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 100, Issue 9, 1 September 2015, Pages 3427–3435, https://doi.org/10.1210/jc.2015-2518